Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία

αναλυτική αναζήτηση

 ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
z
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Αναζήτηση με το γράμμα ΑΑναζήτηση με το γράμμα ΒΑναζήτηση με το γράμμα ΓΑναζήτηση με το γράμμα ΔΑναζήτηση με το γράμμα ΕΑναζήτηση με το γράμμα ΖΑναζήτηση με το γράμμα ΗΑναζήτηση με το γράμμα ΘΑναζήτηση με το γράμμα ΙΑναζήτηση με το γράμμα ΚΑναζήτηση με το γράμμα ΛΑναζήτηση με το γράμμα ΜΑναζήτηση με το γράμμα ΝΑναζήτηση με το γράμμα ΞΑναζήτηση με το γράμμα ΟΑναζήτηση με το γράμμα ΠΑναζήτηση με το γράμμα ΡΑναζήτηση με το γράμμα ΣΑναζήτηση με το γράμμα ΤΑναζήτηση με το γράμμα ΥΑναζήτηση με το γράμμα ΦΑναζήτηση με το γράμμα ΧΑναζήτηση με το γράμμα ΨΑναζήτηση με το γράμμα Ω

Πρωτογένης

Συγγραφή : Πατσιάδου Λίλα (19/11/2001)

Για παραπομπή: Πατσιάδου Λίλα , «Πρωτογένης», 2001,
Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία
URL: <http://www.ehw.gr/l.aspx?id=5962>
Πρωτογένης (28/7/2008 v.1) Protogenes (4/8/2009 v.1) 
 

1. Γέννηση – Περιοχές δράσης

Ο Πρωτογένης γεννήθηκε γύρω στο 345 π.Χ., στοιχείο που συνάγεται από τις αναφορές των πηγών, καθώς και από το λεγόμενο «μνημείο του Πρωτογένη» στην Καύνο της Καρίας,1 που συνδέεται επιγραφικά με τον καλλιτέχνη.2 Αργότερα έγινε πολίτης της Ξάνθου της Λυκίας,3 ενώ δεν αποκλείεται να πολιτογραφήθηκε και Ρόδιος, αφού είχε ως βάση τη Ρόδο για μεγάλο διάστημα της ζωής του. Ο Πλίνιος μάλιστα τοποθετεί τα διασημότερα έργα του Πρωτογένη στο νησί αυτό. Ο καλλιτέχνης εργάστηκε για άγνωστο χρονικό διάστημα και στην Αθήνα.

2. Έργο

Ο Πρωτογένης ήταν αυτοδίδακτος. Πριν ανακαλύψει το εξαιρετικό ταλέντο του στη μεγάλη ζωγραφική, ζούσε στην ένδεια και εργαζόταν ως απλός τεχνίτης. Όταν καταξιώθηκε πια στην τέχνη του, έγραψε και δύο βιβλία για τη μεγάλη ζωγραφική. Ως γλύπτης ειδικευόταν στην κατασκευή χάλκινων αγαλμάτων.

Το έργο του είναι χαμένο σήμερα και οποιαδήποτε συζήτηση για τον καλλιτέχνη βασίζεται κυρίως στον Πλίνιο, ο οποίος πέρα από το σχετικό κατάλογο των έργων του διασώζει πλήθος ανεκδοτολογικών στοιχείων για τη ζωή του.

Ο Πρωτογένης ήταν διάσημος για έναν πίνακα που παρουσίαζε τον ήρωα Ιάλυσο4 στη Ρόδο, για τον οποίο εργάστηκε επτά χρόνια. Όταν μάλιστα ο πίνακας βρισκόταν στο τελικό στάδιο, το 305-304 π.Χ., ο Δημήτριος Πολιορκητής εκστράτευσε εναντίον της Ρόδου και, από σεβασμό προς ένα τόσο εξαιρετικό έργο τέχνης, διέταξε τα στρατεύματά του να μην πυρπολήσουν την πόλη. Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας ο καλλιτέχνης συνέχισε να εργάζεται αμέριμνος, λέγοντας χαρακτηριστικά ότι ο βασιλιάς έκανε πόλεμο εναντίον της Ρόδου και όχι εναντίον των τεχνών. Ο Δημήτριος έθεσε υπό φρούρηση τον Πρωτογένη, για να διασφαλίσει τη σωματική του ακεραιότητα. Υπό αυτές τις συνθήκες ο καλλιτέχνης ζωγράφισε τον περίφημο Αναπαυόμενο Σάτυρό του.

3. Αποτίμηση έργου

Ο Πλίνιος θεωρεί τον Πρωτογένη έναν από τους διασημότερους ζωγράφους της εποχής του. Ο Κικέρωνας, επιπλέον, τον αναφέρει μεταξύ των ζωγράφων που ανύψωσαν την τέχνη τους σε ανυπέρβλητο βαθμό τελειότητας.5

Ο Πρωτογένης ήταν ο μεγάλος αντίπαλος του Απελλή, στοιχείο που επιβεβαιώνει την αξία του. Ο ίδιος ο Απελλής διατηρούσε φιλικές σχέσεις μαζί του, αναγνώριζε τις ικανότητές του και τον σεβόταν ως καλλιτεχνική προσωπικότητα. Κάποτε, μάλιστα, οι δύο ζωγράφοι διαγωνίστηκαν μεταξύ τους για το ποιος θα καταφέρει να τραβήξει τη λεπτότερη γραμμή. Επιπλέον, όταν ο Απελλής είδε τον Ιάλυσο του Πρωτογένη, εξέφρασε το θαυμασμό του, συμπληρώνοντας όμως πως του έλειπε το στοιχείο που θα έκανε το δημιουργό του να φτάσει στον ουρανό.

Ο καλλιτέχνης σχετιζόταν και με άλλες προσωπικότητες της εποχής του. Είναι βέβαιο ότι επηρεάστηκε από τα έργα του Πραξιτέλη και ίσως γνώρισε και τον ίδιο στη Μικρά Ασία, ενώ στην αυλή του Αλεξάνδρου γνώρισε το Λύσιππο. Ο Πρωτογένης έχαιρε ευρύτερης εκτίμησης και έξω από τον κύκλο των ομοτέχνων του. Ο Δημήτριος ο Πολιορκητής,6 μάλιστα, τον επισκέφθηκε ο ίδιος στο εργαστήριό του, για να μην τον αποσπάσει από την εργασία του. Κατά την παραμονή του στην Αθήνα ο Πρωτογένης συναναστρεφόταν τον Αριστοτέλη και έφτιαξε ένα πορτρέτο της μητέρας του φιλοσόφου. Οι Ρωμαίοι αργότερα εκτίμησαν την καλλιτεχνική αξία των έργων του και μετέφεραν πολλά από αυτά στη Ρώμη.

1. Η πόλη ανήκε αυτή την περίοδο στη ροδιακή περαία.

2. Plin., HN 101· Παυσ. 1.3.5· Πλούτ., Δημ. 22.

3. Σούδ., βλ. λ. «Πρωτογένης»· Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος, Περί Θεμάτων 1.14. Η ενέργειά του οδήγησε κάποιους στο συμπέρασμα ότι η πόλη αυτή αποτελούσε και τόπο γέννησής του.

4. Ο πίνακας μεταφέρθηκε αργότερα στη Ρώμη. Βρισκόταν ακόμη στη Ρόδο όταν την επισκέφθηκε ο Στράβωνας, πιθανότατα στο ναό του Διονύσου ή στο Γυμνάσιο.

5. Cic., Brut. 70.

6. Ο Πλίνιος μάλιστα αποδίδει στον Απελλή ή στον Πρωτογένη ένα πορτρέτο του Αντιγόνου του Μονόφθαλμου, πατέρα του Δημητρίου του Πολιορκητή, Plin., HN 103 κ.ε.
     
 
 
 
 
 

Δελτίο λήμματος
 
press image to open photo library
 

>>>
 
 
 
 
 
 

copyright © 2008, ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

Το έργο Μεγάλη Δικτυακή «Εγκυκλοπαίδεια Ελληνικού Πολιτισμού» - Μέρος Α΄ συγχρηματοδοτήθηκε σε ποσοστό 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Κοινωνία της Πληροφορίας" του Γ΄ ΚΠΣ.

Το έργο ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ συγχρηματοδοτήθηκε σε ποσοστό 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Κοινωνία της Πληροφορίας" του Γ΄ ΚΠΣ.