Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία

αναλυτική αναζήτηση

 ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
z
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Αναζήτηση με το γράμμα ΑΑναζήτηση με το γράμμα ΒΑναζήτηση με το γράμμα ΓΑναζήτηση με το γράμμα ΔΑναζήτηση με το γράμμα ΕΑναζήτηση με το γράμμα ΖΑναζήτηση με το γράμμα ΗΑναζήτηση με το γράμμα ΘΑναζήτηση με το γράμμα ΙΑναζήτηση με το γράμμα ΚΑναζήτηση με το γράμμα ΛΑναζήτηση με το γράμμα ΜΑναζήτηση με το γράμμα ΝΑναζήτηση με το γράμμα ΞΑναζήτηση με το γράμμα ΟΑναζήτηση με το γράμμα ΠΑναζήτηση με το γράμμα ΡΑναζήτηση με το γράμμα ΣΑναζήτηση με το γράμμα ΤΑναζήτηση με το γράμμα ΥΑναζήτηση με το γράμμα ΦΑναζήτηση με το γράμμα ΧΑναζήτηση με το γράμμα ΨΑναζήτηση με το γράμμα Ω

Χαλδία (Βυζάντιο), Κετζί Καλέ

Συγγραφή : Κοντογιάννης Νίκος (22/2/2002)

Για παραπομπή: Κοντογιάννης Νίκος, «Χαλδία (Βυζάντιο), Κετζί Καλέ», 2002,
Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία
URL: <http://www.ehw.gr/l.aspx?id=6645>
Χαλδία (Βυζάντιο), Κετζί Καλέ (15/2/2006 v.1) Chaldia (Byzantium), Keci Kale - προς ανάθεση 
 

1. Τοπογραφία της περιοχής και θέση του κάστρου

To Kετζί Καλέ (Κατσικόκαστρο) είναι ένα μικρό οχυρό στην περιοχή της Χαλδίας, στην ενδοχώρα του Πόντου, νότια της Τραπεζούντας και της Ματζούκας. Τα όρια του βυζαντινού θέματος της Χαλδίας δεν ήταν σταθερά ανά τους αιώνες. Πρόκειται για μια ορεινή περιοχή, άνυδρη, με χαμηλότερο υψόμετρο τα 1.500 μ. στην κοιλάδα του ποταμού Harşit (ο Κάνις των Βυζαντινών, που στην πορεία του γίνεται ο Φιλαβωνίτης), η οποία διακόπτεται από τις οροσειρές. Το τοπίο είναι σχεδόν έρημο και χωρίς δέντρα. Κύριο χαρακτηριστικό αποτελούν οι γρανιτικοί σχηματισμοί και τα πέτρινα τοπία.1 Τα κάστρα της Χαλδίας χτίστηκαν για να προστατέψουν τους γειτονικούς οικισμούς, ενώ χρησίμευσαν ως σταθμοί διοδίων. Φυλάσσονταν συνήθως από έφιππους στρατιώτες, αν και στο Κετζί Καλέ κάτι τέτοιο δε φαίνεται να συνέβαινε, επειδή ο απότομος βράχος πρέπει να ήταν απαγορευτικός για έφιππη φρουρά.

To κάστρο Κετζί Καλέ βρίσκεται 25 χλμ. ανατολικά του Gümüşhane. Υψώνεται σε ένα βράχο στη βόρεια πλευρά του δρόμου για το Bayburt, περίπου 250 μ. ψηλότερα από τον περιβάλλοντα χώρο. Καταλαμβάνει στρατηγική θέση, διότι κατοπτεύει τη δίοδο από τα ανατολικά προς την κοιλάδα που σχηματίζει ο ποταμός Κάνις και τα εύφορα εδάφη της.

Το Κετζί Καλέ έχει ταυτιστεί από τους Bryer και Winfield2 με το κάστρο της Μεσοχαλδίας που αναφέρεται το 14ο αιώνα και την επισκοπή του Kouazi (Λερίου) από το 17ο αιώνα. Το όνομα Kouazi επιβιώνει σήμερα ως Kovans.

2. Αρχιτεκτονική περιγραφή του κάστρου

H κατασκευή που σήμερα σώζεται στην κορυφή του βραχώδους εξάρματος δεν είναι παρά το καταφύγιο ή ο άνω περίβολος ενός μεγαλύτερου οχυρωματικού συμπλέγματος.3 Ο άνω περίβολος ακολουθεί στη χάραξή του την οφρύ του βράχου στον οποίο είναι κτισμένος. Τριγωνικοί, κυκλικοί ή τετράγωνοι πύργοι ενισχύουν κατά διαστήματα τα τείχη. Ο λόφος είναι απρόσιτος από όλες τις πλευρές, εκτός της ανατολικής, όπου ένα φυσικό «σαμάρι» τον ενώνει με τα γύρω υψώματα. Εντούτοις η άνοδος και από αυτή την πλευρά είναι απότομη και φαίνεται απίθανο να ανέβαιναν άμαξες στον άνω περίβολο. Ένας πύργος στα δυτικά του κάστρου δείχνει να έχει επισκευαστεί σε νεότερους χρόνους. Διακρίνονται επίσης στο εσωτερικό του περιβόλου ίχνη δύο ορθογώνιων καμαροσκεπών χώρων, που χρησίμευαν ως δωμάτια ή κινστέρνες, κάτι που δικαιολογεί την εσωτερική επίχρισή τους με λευκό κονίαμα. Στη νοτιοδυτική πλευρά του βράχου, περίπου 100 μέτρα χαμηλότερα από την κορυφή, ανοίγεται ένα φυσικό σπηλαίωμα, η είσοδος του οποίου φέρει ίχνη μεσαιωνικής τοιχοποιίας.

Ο εξωτερικός ή κάτω περίβολος του κάστρου είναι εκτεταμένος και κατέρχεται από τη νότια και την ανατολική πλευρά του εξάρματος μέχρι περίπου το επίπεδο του σημερινού δρόμου για το Bayburt στα ριζά του λόφου. Ίχνη ενός εγκάρσιου τείχους στο μέσο περίπου του λόφου ίσως να σημαίνουν διαίρεση σε δύο μικρότερους περιβόλους. Αν και ο χώρος που περικλείεται από τα τείχη είναι ιδιαίτερα απότομος, οι Bryer και Winfield4 τοποθετούν εδώ τον οικισμό του Kouazi.

3. Οικοδομική

Η τοιχοποιία του άνω περιβόλου είναι από αργολιθοδομή. Αδρές πέτρες σε ακανόνιστες σειρές συνδέονται μεταξύ τους με κονίαμα με πολλές προσμείξεις. Η εξωτερική παρειά των τειχών έχει εξομαλυνθεί με την επίθεση ασβεστοκονιάματος στους αρμούς. Στους ορθογώνιους χώρους του άνω περιβόλου οι καμάρες είναι κατασκευασμένες με πλακοειδείς πέτρες που έχουν χρησιμοποιηθεί σαν πλίνθοι. Η επίχρισή τους με λευκό ασβεστοκονίαμα σίγουρα αποτελεί νεότερη επέμβαση. Ο κάτω περίβολος είναι προσεκτικά χτισμένος από μικρούς λίθους, σχεδόν τετραγωνισμένους και τοποθετημένους σε κανονικές στρώσεις στα μέτωπα, ενώ ο πυρήνας αποτελείται από αργολιθοδομή. Οι μελετητές5 παρατήρησαν ότι ακόμα και η αργολιθοδομή είναι φροντισμένη ώστε να μην υπάρχουν κενά μεταξύ των λίθων. Ένα τμήμα του τείχους αυτού είναι χτισμένο με αργούς λίθους τοποθετημένους έτσι, ώστε να δημιουργείται το διακοσμητικό θέμα του ψαροκόκαλου.

4. Χρονολόγηση

Στο χώρο παρατηρούνται πολλές κατασκευαστικές φάσεις. Η παλαιότερη αναγνωρίζεται στην κανονική λιθοδομή του κάτω περιβόλου και μπορεί να αναχθεί στη Βυζαντινή περίοδο. Άλλες τοιχοποιίες χρονολογούνται πιθανότατα στα χρόνια της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας (άνω περίβολος), ενώ τα καμαροσκεπή δωμάτια και ο δυτικός πύργος της ακρόπολης είναι σαφώς μεταγενέστερα. Δεν αποκλείεται ο χώρος να χρησιμοποιήθηκε και κατά τη διάρκεια της ρωσικής εισβολής το 1829, μετά την οποία πρέπει να εγκαταλείφθηκε η περιοχή.

5. Σημερινή κατάσταση

Η μόνη συνοπτική περιγραφή του κάστρου με σχεδιαστική και φωτογραφική τεκμηρίωση έγινε από τους Bryer και Winfield.6

Από τα τείχη σε μεγαλύτερο βαθμό σώζεται ο άνω περίβολος, ενώ από τον κάτω διατηρούνται μόνο τμήματά του.

1. Bryer, Α. – Winfield, D., The Byzantine Monuments and Topography of the Pontos (Dumbarton Oaks Studies 20, Washington D.C. 1985), σελ. 299.

2. Bryer, Α. – Winfield, D., The Byzantine Monuments and Topography of the Pontos (Dumbarton Oaks Studies 20, Washington D.C. 1985), σελ. 312.

3. Για την περιγραφή του κάστρου βλ. Bryer, Α. – Winfield, D., The Byzantine Monuments and Topography of the Pontos (Dumbarton Oaks Studies 20, Washington D.C. 1985), σελ. 312.

4. Bryer, Α. – Winfield, D., The Byzantine Monuments and Topography of the Pontos (Dumbarton Oaks Studies 20, Washington D.C. 1985), σελ. 312.

5. Bryer, Α. – Winfield, D., The Byzantine Monuments and Topography of the Pontos (Dumbarton Oaks Studies 20, Washington D.C. 1985), σελ. 312.

6. Bryer, Α. – Winfield, D., The Byzantine Monuments and Topography of the Pontos (Dumbarton Oaks Studies 20, Washington D.C. 1985), σελ. 312.
     
 
 
 
 
 

Δελτίο λήμματος
 
press image to open photo library
 

>>>
 
 
 
 
 
 

copyright © 2008, ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

Το έργο Μεγάλη Δικτυακή «Εγκυκλοπαίδεια Ελληνικού Πολιτισμού» - Μέρος Α΄ συγχρηματοδοτήθηκε σε ποσοστό 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Κοινωνία της Πληροφορίας" του Γ΄ ΚΠΣ.

Το έργο ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ συγχρηματοδοτήθηκε σε ποσοστό 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Κοινωνία της Πληροφορίας" του Γ΄ ΚΠΣ.