Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία

αναλυτική αναζήτηση

 ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
z
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Αναζήτηση με το γράμμα ΑΑναζήτηση με το γράμμα ΒΑναζήτηση με το γράμμα ΓΑναζήτηση με το γράμμα ΔΑναζήτηση με το γράμμα ΕΑναζήτηση με το γράμμα ΖΑναζήτηση με το γράμμα ΗΑναζήτηση με το γράμμα ΘΑναζήτηση με το γράμμα ΙΑναζήτηση με το γράμμα ΚΑναζήτηση με το γράμμα ΛΑναζήτηση με το γράμμα ΜΑναζήτηση με το γράμμα ΝΑναζήτηση με το γράμμα ΞΑναζήτηση με το γράμμα ΟΑναζήτηση με το γράμμα ΠΑναζήτηση με το γράμμα ΡΑναζήτηση με το γράμμα ΣΑναζήτηση με το γράμμα ΤΑναζήτηση με το γράμμα ΥΑναζήτηση με το γράμμα ΦΑναζήτηση με το γράμμα ΧΑναζήτηση με το γράμμα ΨΑναζήτηση με το γράμμα Ω

Ευθύμιος Α΄ Κωνσταντινουπόλεως

Συγγραφή : Μπάνεβ Γκέντσο (28/11/2003)

Για παραπομπή: Μπάνεβ Γκέντσο, «Ευθύμιος Α΄ Κωνσταντινουπόλεως», 2003,
Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία
URL: <http://www.ehw.gr/l.aspx?id=4317>
Ευθύμιος Α΄ Κωνσταντινουπόλεως (6/7/2011 v.1) Euthymios I of Constantinople - προς ανάθεση 
 

1. Βιογραφικά στοιχεία και σταδιοδρομία

1.1. Ευνοούμενος των ανακτόρων

Ο Ευθύμιος, μετέπειτα πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (907-912), γεννήθηκε στη Σελεύκεια της Ισαυρίας περί το 834. Σε νεαρή ηλικία, περί το 852, εκάρη μοναχός και μόνασε αρχικά στον Όλυμπο της Βιθυνίας. Το 886 διέμενε στη μονή του Αγίου Θεοδώρου στην Πηγή, κοντά στην Κωνσταντινούπολη, και ήταν ο πνευματικός του μετέπειτα αυτοκράτορα Λέοντος, γιου του Βασιλείου Α΄ (867-886). Μετά την ανάρρησή του στο θρόνο, ο Λέων (886) πρότεινε εις μάτην στον Ευθύμιο να εγκατασταθεί στα ανάκτορα. Το 887 ο Ευθύμιος εξελέγη σύγκελλος και μέλος της συγκλήτου και ανέλαβε την ηγουμενία της μονής των Αγίων Κοσμά και Δαμιανού στα Ψαμαθιά της Κωνσταντινούπολης.

1.2. Τετραγαμία Λέοντα – Πατριαρχία Ευθυμίου

Το 894 ο Ευθύμιος ήρθε σε ρήξη με το Λέοντα Στ΄, επειδή δεν ενέκρινε την εκτός γάμου σχέση του με τη Ζωή Ζαούτζαινα, κόρη του Στυλιανού Ζαούτζη, ρήξη που είχε συνέπεια το διετή εγκλεισμό του Ευθυμίου στη μονή του Αγίου Διομήδους στην Κωνσταντινούπολη.

Στο μεταξύ διερράγησαν οι σχέσεις του πατριάρχη Νικολάου Α' Μυστικού (901-907, 912-925) και του αυτοκράτορα λόγω της σύναψης του τέταρτου γάμου του με τη Ζωή Καρβουνοψίνα. Βασιζόμενος σε εκκλησιαστικές και αυτοκρατορικές διατάξεις, ο Νικόλαος αρνήθηκε να αναγνωρίσει ως νόμιμο το γάμο και, το Φεβρουάριο του 907, εξαναγκάστηκε σε παραίτηση και οδηγήθηκε σε εξορία. Έπειτα από πιέσεις του Λέοντος Στ΄, στη θέση του πατριάρχη εξελέγη ο Ευθύμιος. Κατά τη διάρκεια της πατριαρχίας του (Φεβρουάριος 907 - 15 Μαΐου 912) τήρησε μετριοπαθή στάση στο ζήτημα της τετραγαμίας.1Αποδέχθηκε τον τέταρτο γάμο του Λέοντος, αλλά αρνήθηκε να μνημονεύει τη Ζωή στη λειτουργία και να αναγράψει το όνομά της στα δίπτυχα της Εκκλησίας. Με τη στάση του αυτή κέρδισε τη συμπαράσταση πολλών αντιπάλων του, μεταξύ των οποίων και του Αρέθα Καισαρείας.

1.3. Αντιμέτωπος με την Εκκλησία

Η Εκκλησία είχε χωριστεί σε δύο αντίπαλα στρατόπεδα με αιτία την τεταρτογαμία του Λέοντος. Η πλειονότητα των κληρικών συμμεριζόταν την κατηγορηματική στάση του Νικολάου Α΄ Μυστικού. Λίγο πριν από το θάνατό του, προσπαθώντας να επιλύσει το πρόβλημα, ο Λέων Στ΄ αναγκάστηκε να απομακρύνει τον Ευθύμιο από τον πατριαρχικό θρόνο και στις 15 Μαΐου 912 επανέφερε το Νικόλαο Α΄ Μυστικό. Ο Ευθύμιος κλείστηκε στη μονή του Αγαθού, στην ασιατική ακτή του Βοσπόρου, ενώ οι οπαδοί του διώχθηκαν. Το 914 η Ζωή Καρβουνοψίνα, κηδεμόνας του ανήλικου Κωνσταντίνου Ζ΄ (913-959), πρότεινε στον Ευθύμιο να αντικαταστήσει το Νικόλαο Α΄ Μυστικό στον πατριαρχικό θρόνο. Ο Ευθύμιος αρνήθηκε. Στην προσπάθειά του να ξεπεράσει τη διχαστική κρίση της Εκκλησίας, ο Νικόλαος Α΄ Μυστικός συνάντησε τον Ευθύμιο στις 28 Ιουλίου 917 και δήλωσε μετάνοια για τη σκληρή του στάση. Ο Ευθύμιος πέθανε λίγο αργότερα, τη νύχτα της 4ης προς 5η Αυγούστου 917.

1.4. Συγγραφικό έργο

Ως έργα του Ευθυμίου Α΄ Κωνσταντινουπόλεως αναγνωρίζονται ομιλίες οι οποίες αναφέρονται στην αγία Άννα και τη Θεοτόκο. Επίσης του αποδίδεται μικρός αριθμός επιστολών που συνέταξε ως πατριάρχης και αφορούσαν το θέμα του τέταρτου γάμου του Λέοντος Στ΄ (Σοφού) (886-912).

2. Αναγνώριση και αγιοποίηση

Περί τα μέσα του 10ου αι., επί Κωνσταντίνου Ζ΄ (Πορφυρογέννητου), η μνήμη του πατριάρχη Ευθυμίου αποκαταστάθηκε με πρωτοβουλία του πατριάρχη Πολυεύκτου (956-970). Αναγνωρίστηκε ιδιαίτερα η στάση του ως πατριάρχη στο τετραγαμικό ζήτημα και επιπλέον ανακηρύχθηκε άγιος. Η μνήμη του τιμάται από την Ορθόδοξη Εκκλησία στις 5 Αυγούστου.

3. Βίος

Για τη ζωή και το έργο του πατριάρχη Ευθυμίου αντλούμε πληροφορίες κυρίως από το Βίο του,2 που γράφηκε μετά το 932 από ανώνυμο μοναχό στη μονή Ψαμαθιάς. Ο βιογράφος του Ευθυμίου τον γνώριζε προσωπικά και τον περιγράφει ως ήρεμο, σεμνό, μεγαλόψυχο και απλό άνθρωπο. Το κείμενο διασώζεται σε ένα χειρόγραφο και αποτελεί σημαντική ιστορική πηγή για την περίοδο της βασιλείας του Λέοντος Στ΄, του αδελφού του Αλεξάνδρου (912-913), καθώς και για τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Κωνσταντίνου Ζ΄ Πορφυρογέννητου. Ορισμένοι ερευνητές εκτιμούν ότι ο Βίος του Ευθυμίου είναι περισσότερο ιστορικό παρά αγιογραφικό κείμενο.3 Σημαντικές πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του Ευθυμίου μάς δίνει ο πανηγυρικός επιτάφιος λόγος που συνέθεσε ο Αρέθας Καισαρείας προς τιμήν του πατριάρχη και αγίου.4

1. Η διαμάχη μεταξύ του Λέοντος Στ' και της Εκκλησίας είναι ευρύτερα γνωστή ως το ζήτημα της τεταρτογαμίας. Ο Λέων Στ', άτεκνος και από τους τρεις νόμιμους γάμους του, παντρεύτηκε κατά παράβαση των κανόνων της Εκκλησίας την παλλακίδα του Ζωή, αφότου γεννήθηκε διάδοχος. Ο Πατριάρχης Νικόλαος Α' Μυστικός απαγόρευσε στον αυτοκράτορα την είσοδο στο ναό της Αγίας Σοφίας, με συνέπεια να καθαιρεθεί. Για τα προβλήματα που ανέκυψαν και τη διευθέτηση του ζητήματος βλ. Karlin-Hayter, P., “Le synode a Constantinople de 886 a 912 et le role de Nicolas le Mystique dans les affaires de la tetragamie”, Jahrbuch der Österreichischen Byzantinistik 19 (1969), σελ. 59-101, και Oikonomidès, N., “La dernière volonté de Leon VI au sujet de la tetragamie”, Byzantinische Zeitschrift 56 (1963), σελ. 46-53.

2. Το κείμενο του Βίου του Πατριάρχη Ευθυμίου (BHG 651) έχει δημοσιευθεί επανειλημμένα. Για τις πιο πρόσφατες εκδόσεις βλ. Karlin-Hayter, P. (επιμ.), “Vita S. Euthymii”, Byzantion 25-27 (1955-1957), σελ. 8-152 με αγγλική μετάφραση και την επανέκδοση στο: Bibliotheque de Byzantion 3 (Bruxelles 1970), καθώς και τη ρωσική έκδοση “Vita Euthymii Patriarchae”, στο Kazhdan, A. (επιμ.), Dve vyzantijskie chroniki (Moskva 1959), σελ. 9-137.

3. Βλ. Karlin-Hayter, P., “Texts for the historical study of the Vita Euthymii”, Byzantion 28 (1958), σελ. 363-389. Σχετικά με τις σημαντικές ιστορικές πληροφορίες που περιέχονται στο Βίο βλ. Karlin-Hayter, P., “New Arethas Texts for the historical study of the Vita Euthymii”, Byzantion 31 (1961), σελ. 273-307, και Flusin, B. (επιμ.), “Un fragment inédit de la vie d’ Euthyme le Patriarche?”, Travaux et Mémoires 9 (1985), σελ. 119-131.

4. «Αρέθα αρχιεπισκόπου Καισαρείας Καππαδοκίας, Επιτάφιος εις Ευθύμιον τον Αγιότατον Πατριάρχην Κωνσταντινουπόλεως», στο Graffin, R. – Nau, F. (επιμ.), Patrologia Orientalis 16:3 (Paris 1922, επανεκτύπωση Turnhout 1988), σελ. 489-498.
     
 
 
 
 
 

Δελτίο λήμματος
 
press image to open photo library
 

>>>
 
 
 
 
 
 

copyright © 2008, ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

Το έργο Μεγάλη Δικτυακή «Εγκυκλοπαίδεια Ελληνικού Πολιτισμού» - Μέρος Α΄ συγχρηματοδοτήθηκε σε ποσοστό 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Κοινωνία της Πληροφορίας" του Γ΄ ΚΠΣ.

Το έργο ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ συγχρηματοδοτήθηκε σε ποσοστό 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Κοινωνία της Πληροφορίας" του Γ΄ ΚΠΣ.