Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία

αναλυτική αναζήτηση

 ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
z
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Αναζήτηση με το γράμμα ΑΑναζήτηση με το γράμμα ΒΑναζήτηση με το γράμμα ΓΑναζήτηση με το γράμμα ΔΑναζήτηση με το γράμμα ΕΑναζήτηση με το γράμμα ΖΑναζήτηση με το γράμμα ΗΑναζήτηση με το γράμμα ΘΑναζήτηση με το γράμμα ΙΑναζήτηση με το γράμμα ΚΑναζήτηση με το γράμμα ΛΑναζήτηση με το γράμμα ΜΑναζήτηση με το γράμμα ΝΑναζήτηση με το γράμμα ΞΑναζήτηση με το γράμμα ΟΑναζήτηση με το γράμμα ΠΑναζήτηση με το γράμμα ΡΑναζήτηση με το γράμμα ΣΑναζήτηση με το γράμμα ΤΑναζήτηση με το γράμμα ΥΑναζήτηση με το γράμμα ΦΑναζήτηση με το γράμμα ΧΑναζήτηση με το γράμμα ΨΑναζήτηση με το γράμμα Ω

Ιεράπολις (Βυζάντιο)

Συγγραφή : ΙΒΕ , Παπακοσμά Κωνσταντίνα (19/9/2003)

Για παραπομπή: ΙΒΕ , Παπακοσμά Κωνσταντίνα, «Ιεράπολις (Βυζάντιο)», 2003,
Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία
URL: <http://www.ehw.gr/l.aspx?id=4550>
Ιεράπολις (Βυζάντιο) (23/6/2008 v.1) Hierapolis (Byzantium) (3/8/2009 v.1) 
 

1. Γεωγραφική θέση

Η Ιεράπολις βρισκόταν στη Φρυγία. Ταυτίζεται με τη σημερινή πόλη Pamukkale, στο βόρειο άκρο της κοιλάδας του ποταμού Λύκου (Çürük Su), στη ΝΔ Φρυγία. Ήταν κτισμένη σε σημαντικό οδικό κόμβο της Μ. Ασίας, από όπου περνούσε ο δρόμος που συνέδεε την κοιλάδα του ποταμού Έρμου, τις Σάρδεις και τη Φιλαδέλφεια με τη Λαοδίκεια της Φρυγίας Πακατιανής, καθώς και εκείνος που οδηγούσε, μέσω του ποταμού Μαιάνδρου και της κοιλάδας του ποταμού Λύκου, από την Έφεσο στο ανατολικό τμήμα της Μ. Ασίας. Η Ιεράπολις απείχε μόλις 11 χλμ. από τη Λαοδίκεια της Φρυγίας Πακατιανής.

2. Ιστορία

2.1. Ίδρυση – Αρχαιότητα

Η Ιεράπολις ιδρύθηκε από τη δυναστεία των Σελευκιδών τον 3ο αιώνα π.Χ. Από το όνομά της («ιερά πόλις») προκύπτει ότι αρχικά ήταν πιθανόν κώμη με καθαρά θρησκευτικό χαρακτήρα, που αργότερα, κατά την πρώιμη εποχή των Ατταλιδών (3ος-2ος αιώνας π.Χ.), εξελίχθηκε σε πόλη ελληνικού τύπου. Αρχικά βρισκόταν στη σκιά της πλησιόχωρης Λαοδίκειας. Αργότερα, κατά το 2ο και 3ο αιώνα μ.Χ. γνώρισε αξιοσημείωτη άνθηση. Η οικονομία της πόλης στηριζόταν κυρίως στα εριουργικά εργαστήριά της. Οι συντεχνίες των εξειδικευμένων τεχνιτών που απασχολούνταν στον τομέα της εριουργίας αναφέρονται συχνά σε σωζόμενες επιγραφές της περιοχής. Κατά τη Ρωμαϊκή εποχή ανήκε στο conventus Κιβύρων και έκοβε δικό της νόμισμα.1

2.2. Η βυζαντινή Ιεράπολις

Δεν σώζονται πολλές πληροφορίες για τη βυζαντινή Ιεράπολι. Κατά την Πρώιμη Βυζαντινή εποχή η Ιεράπολις ανήκε, σύμφωνα με τον Συνέκδημο του Ιεροκλέους (6ος αιώνας μ.Χ.), στην επαρχία της Φρυγίας Πακατιανής.2 Με βάση αρχαιολογικά δεδομένα, κυρίως, είναι κοινώς αποδεκτή η άποψη ότι η πόλη άρχισε να συρρικνώνεται σε μέγεθος μετά τον 6ο αιώνα μ.Χ. Οι αραβικές επιδρομές κατά τον 7ο και 8ο αιώνα μ.Χ. συνέβαλαν αποφασιστικά στην εξέλιξη αυτή. Το 10ο αιώνα μ.Χ. η Ιεράπολις μνημονεύεται μεταξύ των πόλεων που ανήκαν στο θέμα Θρακησίων.3 Την εποχή αυτή έχει πάψει να αποτελεί πόλη και θύμιζε περισσότερο κώμη. Τη θέση των μεγαλοπρεπών ναών της πήραν μικρά παρεκκλήσια.4 Κατά την εποχή της σελτζουκικής διείσδυσης στην περιοχή τον 11ο και 12ο αιώνα μ.Χ. η Ιεράπολις επλήγη ακόμα περισσότερο, χάνοντας και άλλο τη σημασία της για την περιοχή. Το 1190 μ.Χ., όταν οι σταυροφόροι της Γ' Σταυροφορίας (1189-1192 μ.Χ.) με επικεφαλής τον Φρειδερίκο Α' Barbarossa (1155-1190) πέρασαν από εκεί, βρήκαν την πόλη κατεστραμμένη και σχεδόν ερημωμένη.5

3. Γεωλογική ιδιομορφία

Ήδη από την αρχαιότητα είναι γνωστό ρήγμα («βόθρος»), καλούμενο «πλουτώνιο» ή «χαρώνειο», στην περιοχή της Ιεραπόλεως, από το οποίο αναδύονταν επικίνδυνα για τη δημόσια υγεία αέρια.6 Μολονότι φαίνεται να αποσιωπάται ως φαινόμενο τον 4ο αιώνα μ.Χ., επανέρχεται ως θέμα στον Ασκληπιόδοτο, μαθητή του Πρόκλου τον 5ο αιώνα μ.Χ. Το ρήγμα βρισκόταν κάτω από ναό αφιερωμένο στον θεό Απόλλωνα.7 Γνωστές είναι οι θερμές, ασβεστούχες πηγές της Ιεραπόλεως,8 με τις οποίες συνδέεται η υψηλή σεισμικότητα της περιοχής. Κατά τη Ρωμαϊκή εποχή η Ιεράπολις πληττόταν συχνά από σεισμούς.9 Γνωστότερος για τη Βυζαντινή εποχή είναι ο ισχυρός, καταστροφικός σεισμός που έπληξε την πόλη και την πλησιόχωρη περιοχή το 494 μ.Χ.10 Πιθανή είναι και η ύπαρξη λατομείων στην Ιεράπολι, καθώς γνωστός ήταν στο Βυζάντιο ο «ιεραπολίτης» λίθος.11

4. Μνημεία

Ο οικισμός της πόλης εκτεινόταν σε πλάτωμα, στο βόρειο άκρο της κοιλάδας του Λύκου. Τα τείχη του αρχικού, κεντρικού τμήματος του οικισμού κατασκευάσθηκαν γύρω στα τέλη του 4ου-αρχές του 5ου αιώνα μ.Χ. Οι κύριες πύλες του τείχους, οι οποίες οδηγούσαν στον κύριο οδικό άξονα της Ιεραπόλεως, εντοπίζονται στη βόρεια και νότια πλευρά του. Στο νότιο άκρο του πλατώματος του οικισμού σώζεται το μεσαιωνικό φρούριο.12 Οι αλλαγές που σημειώθηκαν στη δομή της πόλης αντανακλώνται με γλαφυρό τρόπο στην κατάρρευση του αρχαίου, γεωμετρικού οδικού συστήματος της πόλης, καθώς και στην ανέγερση όλο και λιτότερων εκκλησιών.

Το πιο σημαντικό μνημείο της Ιεραπόλεως κατά τη Βυζαντινή εποχή ήταν το μαρτύριον του Αγίου Φιλίππου, κτισμένο, κατά μία παράδοση, πάνω στον τάφο του ομώνυμου αγίου. Ο ναός, οκταγωνικός στην κάτοψή του και με πλούσιο εσωτερικό διάκοσμο, ήταν κτισμένος στην πλαγιά πάνω από την πόλη και περιστοιχιζόταν από μεγάλη κιονοστοιχία. Η ανέγερσή του τοποθετείται στον 4ο ή 5ο αιώνα μ.Χ., επί των αυτοκρατόρων Αρκαδίου (395-408) και Θεοδοσίου Β' (408-450). Καταστράφηκε από πυρκαγιά γύρω στα τέλη του 5ου ή τις αρχές-μέσα του 6ου αιώνα μ.Χ. Μονόκλιτη χριστιανική βασιλική του 5ου αιώνα μ.Χ. ανεσκάφη Β του τείχους της πόλης. Στην Ιεράπολι έχουν εντοπισθεί συνολικά τέσσερις μεγάλες χριστιανικές βασιλικές, χρονολογημένες στον 5ο ή 6ο αιώνα μ.Χ. Η ύπαρξη αρκετών και συχνότατα μεγάλων χριστιανικών ναών αποτελεί ένδειξη της μεγάλης θρησκευτικής σημασίας της πόλης για την ευρύτερη περιοχή.

Μεταξύ άλλων αξιόλογων μνημείων της Ιεραπόλεως αναφέρονται: α) το νυμφαίον, στο κέντρο της πόλης, το οποίο σωζόταν ως τον 5ο αιώνα μ.Χ. και β) το αρχαίο θέατρο, πάνω από το κέντρο του οικισμού, το οποίο χρησιμοποιούνταν ως τον 5ο και τον 6ο αιώνα μ.Χ. Έχουν ανευρεθεί, επιπλέον, ιδιωτικές οικίες στην περιοχή των θερμών πηγών, στο κέντρο του οικισμού, οι οποίες χρονολογούνται στο 12ο αιώνα μ.Χ. Ιδιωτικές οικίες έχουν εντοπισθεί και στην περιοχή του αρχαίου θεάτρου.

Σημαντικό μνημείο της πόλης αποτελεί και η εγκατάσταση των θερμών, ασβεστούχων πηγών, βόρεια της κυρίας πύλης των τειχών, στην περιοχή του αρχαίου ναού του Απόλλωνα, στον κεντρικό τομέα της πόλης. Για την απομάκρυνση των θερμών υδάτων κατασκευάσθηκε κατά την Πρώιμη Βυζαντινή εποχή κανάλι που οδηγούσε το νερό έξω από τα τείχη, νότια της Ιεραπόλεως. Η μεσαία αίθουσα των θερμών πηγών μετασκευάσθηκε γύρω στο 400 μ.Χ. σε χριστιανικό ναό.

Η νεκρόπολις του οικισμού βρίσκεται ΒΔ του τείχους της πόλης, όπου έχουν βρεθεί πολλές σαρκοφάγοι που χρονολογούνται στο διάστημα μεταξύ του 1ου και του 4ου αιώνα μ.Χ.

1. Jones, A.H.M., The Cities of the Eastern Roman Provinces (Oxford 1971), σελ. 73.

2. Συνέκδημος Ιεροκλή, Le Synekdèmos d’Hiéroklès et l’opuscule géographique de Georges de Chypre, επιμ. E. Honigmann (Bruxelles 1939), σελ. 24.

3. Κωνσταντίνου του Πορφυρογεννήτου, Περί Θεμάτων, Costantino Porfirogenito, De Thematibus, επιμ. A. Pertusi (Studi e Testi 160, Città del Vaticano 1952), σελ. 68.

4. Brandes, W., Die Stadte Kleinasiens im 7. und 8. Jahrhundert (Amsterdam 1989), σελ. 96· Βλυσίδου, Βασιλική κ.ά., Η Μικρά Ασία των θεμάτων. Έρευνες πάνω στην γεωγραφική φυσιογνωμία και προσωπογραφία των βυζαντινών θεμάτων της Μικράς Ασίας (7ος-11ος αι.) (Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών/Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών, Ερευνητική Βιβλιοθήκη 1, Αθήνα 1998), σελ. 222.

5. Belke, K. – Mersisch, N., TIB 7: Phrygien und Pisidien (Wien 1990), σελ. 270.

6. Στράβων, The Geography of Strabo, τόμ. 1-8, επιμ. E. H. Warmington, μτφρ. H. L. Jones (The Loeb Classical Library, London 1928, ανατ. 1969), XII, 8, 17.

7. Φωτίου Βιβλιοθήκη, Photius, Bibliothèque, τόμ. 1-7, επιμ. R. Henry (Paris 1959-1974), ιδ. τόμ. 6, 34-35.

8. Στράβων, The Geography of Strabo, τόμ. 1-8, επιμ. E. H. Warmington, μτφρ. H. L. Jones (The Loeb Classical Library, London 1928, ανατ. 1969), XII, 8, 17· Stephanos Byzantinii [ie. Stephani Byzantii], Εθνικών, Stephani Byzantinii Ethnicorum quae supersunt, επιμ. A. Meineke (Berlin 1849, ανατ. Chicago, Illinois 1992), σελ. 327· Φωτίου Βιβλιοθήκη, Photius, Bibliothèque, τόμ. 1-7, επιμ. R. Henry (Paris 1959-1974), ιδ. τόμ. 6, 34-35.

9. Στράβων, The Geography of Strabo, τόμ. 1-8, επιμ. E. H. Warmington, μτφρ. H. L. Jones (The Loeb Classical Library, London 1928, ανατ. 1969), XII, 8, 17.

10. Marcellini V. C. Comitis, Chronicon ad a. DXVIII continuatum ad a. DXXXIV cum additamento ad a. DXLVIII, επιμ. T. Mommsen, τόμ. 2 (Monumenta Germaniae Historica, Auctorum Antiquissimorum 11, Berolini 1894) 94.22-23 (a. 494).

11. Flavii Philostrati, Opera, επιμ. C.L. Kayser, τόμ. 1-2 (Lipsiae 1870, ανατ. Hildesheim, Zurich, New York 1985), ιδ. τόμ. 2: Φιλοστράτου Εικόνες, 312. 11-19. Εξόρυξη μαρμάρου γινόταν Β της πόλης, βλ. Belke, K. – Mersisch, N., TIB 7: Phrygien und Pisidien (Wien 1990), σελ. 272. Για τον «ιεραπολίτη» λίθο, βλ. Κωνσταντίνου του Πορφυρογεννήτου, Περί Βασιλείου Τάξεως, Constantini Porphyrogeniti Imperatoris, De Cerimoniis Aulae Byzantinae, επιμ. I.I. Reiske (CSHB, Bonnae 1829), σελ. 644.

12. Για το μεσαιωνικό φρούριο της Ιεραπόλεως βλ. Belke, K. – Mersisch, N., TIB 7: Phrygien und Pisidien (Wien 1990), εικ. 36-37
     
 
 
 
 
 

Δελτίο λήμματος
 
press image to open photo library
 

>>>
 
 
 
 
 
 

copyright © 2008, ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

Το έργο Μεγάλη Δικτυακή «Εγκυκλοπαίδεια Ελληνικού Πολιτισμού» - Μέρος Α΄ συγχρηματοδοτήθηκε σε ποσοστό 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Κοινωνία της Πληροφορίας" του Γ΄ ΚΠΣ.

Το έργο ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ συγχρηματοδοτήθηκε σε ποσοστό 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Κοινωνία της Πληροφορίας" του Γ΄ ΚΠΣ.