εκκλησιαστικό τακτικό, το (notitia episcopatuum)
Τα εκκλησιαστικά τακτικά είναι επίσημα κείμενα των Πατριαρχείων Κωνσταντινουπόλεως και Αντιοχείας που αποτυπώνουν την ιεραρχία των εκκλησιαστικών εδρών («κλήσις των επισκόπων»). Σε αυτά αναγράφονται περιοδικά οι έδρες ανά εκκλησιαστική επαρχία και με τη σειρά που έχουν κάθε φορά στην εκκλησιαστική διοίκηση.

επαρχία, η
1) Διοικητική μονάδα στη Ρωμαϊκή και τη Βυζαντινή αυτοκρατορία. Εδραιώνεται ως θεσμός στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και αναδιοργανώνεται ριζικά επί Διοκλητιανού, ο οποίος καταργεί τη διάκριση μεταξύ αυτοκρατορικών και συγκλητικών επαρχιών και αυξάνει τον αριθμό τους διαιρώντας τις μεγάλες επαρχίες σε μικρότερες ενότητες. Επιπλέον ο Διοκλητιανός διαίρεσε το κράτος σε 12 «διοικήσεις» (dioecesis), στις οποίες υπάγονταν περισσότερες επαρχίες. Με τις διοικητικές μεταρρυθμίσεις στους Πρώιμους Βυζαντινούς χρόνους οι επαρχίες αυξήθηκαν αριθμητικά, ενώ μειώθηκαν ανάλογα τα γεωγραφικά τους όρια. Επιβίωσαν ως θεσμός μέχρι την επικράτηση του διοικητικού συστήματος των «θεμάτων» περί τα τέλη του 7ου αιώνα. Ο όρος απαντάται ωστόσο σε σφραγίδες κομερκιαρίων μέχρι τον 9ο αιώνα, καθώς και σε γραπτές πηγές από τον 11ο και 12ο αιώνα ως συνώνυμο του θέματος. 2) Στην εκκλησιαστική ορολογία ο όρος επαρχία σημαίνει επισκοπική περιφέρεια.

επίσκοπος, ο
Αιρετό εκκλησιαστικό αξίωμα το οποίο έφερε ο υπεύθυνος για την καθοδήγηση και την επιτήρηση του χριστιανικού πληθυσμού της πόλης.