Les Alains dans les sources byzantines:
a. Procopius: les Alains du Caucase
Βόας ὁ ποταμὸς ἔξεισιν ἄγχιστα πη τῶν Τζανικῆς ὁρίων ἐν Άρμενίοις, οἳ δὴ ἀμφὶ τὸ Φαράγγιον ωκηναι καὶ τὰ μὲν πρῶτα ἐν δεξια ἐπὶ πλεῖστον χωρεῖ, βραχύς τε ἰὼν καὶ πόνω οὐδενὶ γινόμενος ἐσβατὸς ἅπασιν ἄχρι ἐς χῶρον, οὗ δὴ ἐν δεξια μὲν Ἰβήρων τὰ ὅριά ἐστι, καταντικρὺ δὲ τελευτα ὄρος ὁ Καύκασος. ἐνταῦθα ἔθνη ἄλλα τα πολλὰ καὶ Ἀλανοί τε καὶ Ἀβασγοὶ ωκηνται Χριστιανοί τε καὶ Ῥωμαίοις φίλοι ἐκ παλαιοῦ ὄντες...
Procopius, De Bellis, II. 29.14, Haury, J. (éd.) - Wirth G. (corr.), Procopii Caesariensis opera omnia, vol. 1 (Leipzig 1962).
b. Procopius: les Alains passent en Espagne, avec les Vandales
Βανδίλοι δὲ ἀμφὶ τῆν Μαιῶτιν ωκημένοι λίμνην [mer d'Azov], έπειδὴ λιμω επιέζοντο, ἐς Γερμανούς τε, οἳ νὺν Φράγγοι καλοῦνται, καὶ ποταμὸν Ῥῆνον ἐχώρουν, Άλανοὺς ἑταιρισάμενοι, Γοτθικὸν ἔθνος. εἶτα ἐνθένδε, ἡγουμένου αὐτοῖς Γωδιγίσκλου, ἐν Ἱσπανία ἱδρύσαντο, ἣ πρώτη ἐστὶν ἐξ ὠκεανοῦ χώρα τῆς Ῥωμαίων ἀρχῆς.
Procopius, De Bellis, III. 1.1-2, Haury, J. (éd.) - Wirth G. (corr.), Procopii Caesariensis opera omnia, vol. 1 (Leipzig 1962).
c. Théophane: L'ambassade de Justinien II à l'Alanie
ὁ οὖν Ἰουστινιανὸς [II] εἰ καὶ προφανῶς βλάψαι τοῦτον [Léon, qui sera Léon III] οὐκ ἠθέλησεν, ἀλλ'οὖν βρόμος τις αὐτω κατ' αὐτοῦ ἐντίθεται, καὶ ἀποστέλλει αὐτὸν ἐν Ἀλανία μετὰ χρημάτων πρὸς τὸ συγκινῆσαι τοὺς Ἀλανοὺς κατὰ Ἀβασγίας, τῶν Σαρακηνῶν ἐπικρατούντων τήν τε Ἀβαγγίαν καὶ Λαζικὴν καὶ Ἰβηρίαν. ὁ δὲ ἀπελθὼν ἐν τη Λαζικη τὰ μὲν χρήματα ἀπέθετο ἐν τω Φάσιδι, ὀλίγους δὲ λαβὼν τῶν ἐντοπίων ἀπῆλθεν εἰς Ἀψιλίαν, καὶ ὑπερβὰς τὰ Καυκάσια ὄρη ἦλθεν ἐν Ἀλανία. ὁ δὲ Ἰουστινιανὸς θέλων ἀπολέσαι αὐτὸν, πέμψας ἐπῆρε τὰ χρήματα ἐκ τοῦ Φάσιδος· οἱ δὲ Ἀλανοὶ τὸν σπαθάριον μετὰ πάσης τιμῆς δεξάμενοι καὶ τῶν λόγων αὐτοῦ ὑπακούσαντες εἰσῆλθον καὶ, ἠχμαλώτευσαν τὴν Ἀβασγίαν.
de Boor, C. (éd.) Theophanis chronographia 1 (Leipzig 1883; répr. Hildesheim 1963), p. 391.
d. Nicolas I Mystikos de Constantinople: témoignage des missions au royaume d'Alanie
Ὁ δὲ τοῦ γράμματος ἀποκομμιστὴς [ο μοναχός Ευθύμιος] ἀπολαυσάτω τῆς σῆς ἐπιεικείας, τοῦτο μὲν διὰ τὴν προσοῦσαν αὐτω ἀρετήν· καὶ γὰρ ὁ ἄνθρωπος ἔστι μὲν τῶν ἐν Ὀλύμπω ἀσκητῶν καθοδηγούμενος, οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ τὸν λόγον τῆς πίστεως ἐν Ἀλανοῖς οὗτος ἐν τη δυνάμει τοῦ παναγίου ἔσπειρε πνεύματος, καὶ ἴσα τοῖς θείοις ἀποστόλοις λειτουργῆσαι παρὰ θεοῦ ἀποκεκλήρωται.
Nicolaus I Mystikus, Epistulae, Jenkins, R.J.H. - Westerink, L.G. (éd.), Nicholas I, Patriarch of Constantinople, Letters (CFHB 6, Washington, D.C. 1973), ep. 9.264-9.
e. Pachymérès: Andronic II Paléologue peuple l'Asie Mineur d'Alains
Ταῦτα μὲν τοῦ ἔτους ἐκείνου γεγόνει· Ἀλανῶν δὲ μεγάθυμον ἔθνος ὡσεὶ δέκα καὶ ἓξ χιλιάδας ποσούμενον, ὧν τὸ ὑπὲρ ἥμισυ μάχιμον ἦν, ἀπολυθὲν Νογᾶ καὶ τῆς ὑπ' ἐκείνῳ δουλείας ἐν πολέμῳ ἀπολωλότος, ἐζήτουν προσχωρεῖν βασιλεῖ, καὶ τῷ ἀρχιερεῖ προσελθόντες Βιτζίνης ἱκέτευον δι'αὐτοῦ βασιλέα σφᾶς δέχεσθαι. ἐνόσουν γοῦν καὶ δεινῶς εἶχον τότε τὰ κατὰ ἀνατολήν, καὶ τοῦ Βιτζίνης τὴν σφῶν ἀγγέλλοντος ἱκετείαν ἕρμαιον ἐλογίζοντο ὡς καιρόνδ' ἀπιστάντων· αὐτοὺς γὰρ εἶναι καὶ τοὺς τῷ Νογᾷ παρασπίζοντας, καὶ δι'ὧν ἐκεῖνος τὰ μεγάλα κατώρθου. καὶ διὰ τοῦτο τὴν σφῶν ἄφιξιν θεόθεν τινὰ μηχανὴν ἡγοῦντο εὐκαίρως σχεδιασθεῖσαν εἰς ἀρωγήν. γράμματά τε παρ' αὐτοὺς βασιλικὰ κατεπέμποντο, καὶ παμπληθεὶ ἐφ' ἁμαξῶν καὶ λαμπήναις προσηυτομόλουν. καὶ βασιλεὺς ὅτι πλείστην ἐκ χωρῶν Θρᾳκικῶν τε καὶ Μακεδονικῶν τὴν ἐκείνων παρεσκευάκει σίτησιν. τοὺς δέ γε μεγιστᾶνας ἐκείνων εἰσαγαγὼν καὶ φιλοφρόνως δεξιωσάμενος, ἐκ συνδοσιῶν κοινῶν τὰ ἐκείνων ἑτοιμάσας ὀψώνια, ἔτι δὲ καὶ ἵπποις ἱκανώσας ἐκ τῶν ἰδίων στρατιωτῶν μάλιστα, τοῖς ἱκανῶς ἔχειν σφίσι δοκοῦσι παραδοὺς διασωσταῖς Ῥωμαίοις, ἐπ' ἀνατολῆς ὥρμα. ἦν δὲ καὶ προστεταγμένον πρὸς βασιλέως αὐτοὺς κατοικίζειν τῇδε. καὶ ἦν ὁ σκοπὸς τῷ κρατοῦντι καὶ λίαν εὔελπις· εὐάγωγον γὰρ ἐμάνθανεν εἶναι τὸ ἔθνος καὶ εὐπειθὲς, πρὸς δὲ πολέμους καὶ λίαν ἀρϊκόν τε καὶ μάχιμον.
Pachymérès, X.16, A. Failler (éd.), Georges Pachymérès, Relations Historiques 4 (CFHB 24.4, Paris 1999), pp. 337-9.