1. Βίος – Δράση στη δυτική Ευρώπη
Γεννήθηκε στην Κρήτη το 1610. Υπήρξε φίλος και οπαδός του πατριάρχη Κυρίλλου Λουκάρεως και διατέλεσε αρχιδιάκονος και πρωτοσύγκελός του.
Μετά τον απαγχονισμό του Κυρίλλου (1638), κατέφυγε στην Αγγλία, όπου έγινε δεκτός με ιδιαίτερα ευμενή τρόπο από το βασιλιά Κάρολο Α΄ και τον αρχιεπίσκοπο Laud. Με τη δική του συμπαράσταση και φροντίδα σπούδασε για έξι έτη θεολογία στο Balliol College της Οξφόρδης. Λέγεται ότι ήταν ο πρώτος που εισήγαγε στην Οξφόρδη τη χρήση του καφέ.1 Tου άρεσε επίσης να ψάλλει εκκλησιαστικά άσματα «ὧν τὸ μέλος ἐφαίνετο περίεργον εἰς τοὺς Ἄγγλους, ἐνετυπώθη δὲ εἰς τὴν μνήμην αὐτῶν, ἐπειδή, ὡς φαίνεται, τὸ ἔψαλλε συνεχῶς». Iδιαίτερα ενδιαφέρον είναι ότι οι Άγγλοι επέτρεψαν στο Ναθαναήλ να ιερουργεί στην Αγγλικανική Εκκλησία του Χριστού (Christ Church), όπου έγινε εφημέριος, έως ότου τον εκδίωξαν από εκεί φανατικοί οπαδοί του Cromwell και διώκτες της Αγγλικανικής Εκκλησίας. Ο Ναθαναήλ τότε μετέβη στο Άμστερνταμ, όπου οι καλβινιστές προσπάθησαν να τον πείσουν να μεταφράσει στην ελληνική γλώσσα τις θεολογικές εισηγήσεις του Καλβίνου για να γίνουν γνωστές στους πιστούς της Ανατολικής Εκκλησίας. Δεν είναι γνωστό αν ο Ναθαναήλ έκανε τις μεταφράσεις αυτές.
2. Εκλογή του Ναθαναήλ στο μητροπολιτικό θρόνο Σμύρνης –Αποτίμηση
Το 1647, ωστόσο, επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη και το 1651 χειροτονήθηκε μητροπολίτης Σμύρνης. Κατά τον Αθανάσιο Υψηλάντη ο Ναθαναήλ εκλέχθηκε μητροπολίτης Σμύρνης, δεν πρόλαβε όμως να ασκήσει τα μητροπολιτικά του καθήκοντα, αφού σχεδόν αμέσως (1652) εκλέχθηκε στην ίδια μητρόπολη ο Μακάριος Μαλκότζης.2
Ο Ναθαναήλ ήταν φίλος των γραμμάτων, άριστος μουσικός, ενώ συνέγραψε και βιογραφία του Κυρίλλου Λουκάρεως.
1. Δ.,.Ν., «Ναθαναήλ Κανώπιος», Πανδώρα 21 (1871), σελ. 449.
2. Κομνηνός Υψηλάντης, Α., Πολιτικών και Εκκλησιαστικών... Τα Μετά την Άλωσιν (Κωνσταντινούπολη 1870), σελ. 159.