1. Iστορικό πλαίσιο

Τα πρώτα έτη του 8ου αιώνα χαρακτηρίζονται από συνεχείς εχθροπραξίες μεταξύ Βυζαντινών και Αράβων στο ανατολικό σύνορο της Μικράς Ασίας, από την Κιλικία έως την Αρμενία. Ο πόλεμος είχε πάρει πλέον τη μορφή ετήσιων επιδρομών εκ μέρους των Αράβων και προσπάθειας εκ μέρους των Βυζαντινών να τις αναχαιτίσουν και να ανταποδώσουν τα κτυπήματα με δικές τους επιδρομές σε αραβικά εδάφη. Η κατάσταση αυτή, η οποία χαρακτήριζε τα τελευταία έτη της βασιλείας του αυτοκράτορα Τιβερίου-Αψιμάρου, συνεχίσθηκε και μετά το 705, με την επάνοδο του Ιουστινιανού Β΄ στον αυτοκρατορικό θρόνο (685-695, 705-711).

Το 706 (κατά πάσα πιθανότητα) ένα αραβικό εκστρατευτικό σώμα υπό την ηγεσία του Μαϊουμά του Μαρδαΐτη, όπως τον αποκαλούν οι πηγές, εισέβαλε στα βυζαντινά εδάφη της νοτιοανατολικής Μικράς Ασίας, ερχόμενο από την Ταρσό. Οι Άραβες επιδρομείς αναχαιτίστηκαν από τα βυζαντινά στρατεύματα, τα οποία τελούσαν υπό τη διοίκηση του στρατηγού Μαριανού. Η μάχη έλαβε χώρα πιθανότατα κοντά στην πόλη των Τυάνων, η οποία βρίσκεται σε στρατηγικό σημείο κοντά στις διόδους που οδηγούν από την Κιλικία στην Καππαδοκία. Το αραβικό εκστρατευτικό σώμα ηττήθηκε από τον Μαριανό και ο Μαϊουμάς σκοτώθηκε.

Λόγω της φήμης και των ικανοτήτων του Μαϊουμά, οι Άραβες θεώρησαν πολύ σημαντική την απώλειά του.¹ Θέλοντας να εκδικηθεί την ήττα και το θάνατό του, ο Μασλαμά ιμπν Αμπντ αλ-Μαλίκ (Maslamah ibn 'Abd al-Malik), αδελφός του Άραβα χαλίφη αλ-Ουαλίντ (al-Walid), αποφάσισε, σε συνεργασία με τον ανιψιό του τον Αμπάς ιμπν αλ-Ουαλίντ ('Abbas ibn al-Walid), γιο του χαλίφη, να επιδράμει το 707 εναντίον των Τυάνων και να τα καταλάβει.

2. Η πολιορκία και η άλωση των Τυάνων

Στις αρχές του θέρους του 707 ένα αραβικό εκστρατευτικό σώμα, υπό τους Μασλαμά ιμπν Αμπντ αλ-Μαλίκ και Αμπάς ιμπν αλ-Ουαλίντ, εισέβαλε από την Κιλικία στην Καππαδοκία και έθεσε την πόλη των Τυάνων υπό πολιορκία. Οι Άραβες, αφού λεηλάτησαν τα περίχωρα, απέκλεισαν τα Τύανα και κατάφεραν, με τη βοήθεια των πολεμικών τους μηχανών, να καταστρέψουν ένα μέρος του οχυρωματικού περιβόλου τους. Παρά τη μερική επιτυχία τους, όμως, δεν κατάφεραν να εισέλθουν στην πόλη και αναγκάστηκαν να στρατοπεδεύσουν γύρω από αυτήν. Η έλευση του χειμώνα προκάλεσε δυσκολίες στους πολιορκητές λόγω έλλειψης εφοδίων.

Όταν ο Ιουστινιανός Β΄ ενημερώθηκε για τις εξελίξεις, διέταξε τη συγκρότηση και αποστολή εκστρατευτικού σώματος στα Τύανα για να μεταφέρει εφόδια στους πολιορκημένους και να εκδιώξει τους εισβολείς. Η στρατιά ενισχύθηκε αριθμητικά με επιστράτευση πλήθους αγροτών της Μικράς Ασίας, οι οποίοι όμως ήταν άοπλοι και ανεκπαίδευτοι στα πολεμικά. Επικεφαλής του εκστρατευτικού σώματος τέθηκαν δύο έμπιστοι αξιωματούχοι του αυτοκράτορα, ο Θεοφύλακτος Σαλιβάς και ο Θεόδωρος Καρτερούκας.

Οι Βυζαντινοί έφτασαν στα Τύανα μάλλον στις αρχές της άνοιξης του 708, λίγο πριν οι Άραβες, αποθαρρυμένοι από τις δυσκολίες, εγκαταλείψουν την προσπάθεια να καταλάβουν την πόλη. Μπροστά στην πόλη πραγματοποιήθηκε μεγάλη μάχη μεταξύ των πολιορκητών και της βυζαντινής στρατιάς. Αρχικά οι Βυζαντινοί πέτυχαν να απωθήσουν τους Άραβες, τους οποίους όμως κατάφερε να συγκρατήσει ο Αμπάς. Οι Άραβες επωφελήθηκαν από την αταξία των απόλεμων χωρικών, καθώς και από τη διαφωνία ανάμεσα στον Σαλιβά και τον Καρτερούκα, και αντεπιτέθηκαν. Οι Βυζαντινοί υπέστησαν συντριπτική ήττα με πλήθος νεκρών και αιχμαλώτων. Επιπλέον, τα εφόδια τα οποία μετέφεραν για τους πολιορκημένους έπεσαν στα χέρια των Αράβων.

Μετά την ήττα του βυζαντινού σώματος οι κάτοικοι των Τυάνων ήλθαν σε διαπραγματεύσεις με τους Άραβες και συμφώνησαν να παραδοθούν υπό όρους. Οι Άραβες εισήλθαν στην πόλη τον Μάρτιο του 708.²

3. Συνέπειες

Η πολιορκία και η άλωση των Τυάνων είχαν άμεσες συνέπειες στην πόλη και τους κατοίκους της. Οι Άραβες, μετά την άλωση της πόλης, τη λεηλάτησαν, την κατέστρεψαν και κατόπιν την εγκατέλειψαν, παίρνοντας μαζί και τους κατοίκους της. Για πολλά χρόνια η πόλη των Τυάνων παρέμεινε ερειπωμένη και έρημη. Λέγεται ότι οι Άραβες δεν τήρησαν τους όρους της συνθήκης με τους πολίτες των Τυάνων και υποδούλωσαν πολλούς, ενώ άλλους τους εκτόπισαν.³ Παράλληλα, μεγάλος αριθμός στρατιωτών του βυζαντινού στρατού και αμάχων σκοτώθηκαν ή αιχμαλωτίσθηκαν κατά τη διάρκεια της μάχης μπροστά στα τείχη της πόλης.

Εξίσου σημαντικές ήταν και οι συνέπειες για ολόκληρη τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Η αποδυνάμωση του βυζαντινού στρατού μετά την ήττα και τις σημαντικές του απώλειες μπροστά στα Τύανα άνοιξε το δρόμο για περαιτέρω εισβολές των Αράβων στα βυζαντινά εδάφη της Μικράς Ασίας. Επιπλέον, το πλήγμα στο κύρος του Ιουστινιανού ήταν μεγάλο και αποτέλεσε ένα ακόμα βήμα προς την τελική πτώση του αυτοκράτορα το 711.