1. Αρχιτεκτονική περιγραφή

Η εκκλησία και το συγκρότημα του επισκοπικού μεγάρου βρίσκονται στη νότια πλαγιά του βουνού Μυκάλη, νότια του αρχαίου θεάτρου και δυτικά του συγκροτήματος των θερμών του γυμνασίου. Από το νότιο κλίτος της εκκλησίας δύο πόρτες οδηγούν σε ένα συγκρότημα, με γενικές διαστάσεις 32x36 μ., από όπου σώζονται ερείπια διάφορων εποχών. Η πλήρης αρχιτεκτονική αναπαράσταση του κτηρίου είναι πολύ δύσκολη, καθώς δεν έχουν ολοκληρωθεί ακόμη οι ανασκαφές και δεν έχουν χρονολογηθεί τα διαφορετικά τμήματά του.

Στην κάτοψη δεσπόζει ένα κεντρικό εσωτερικό περιστύλιο, στη δυτική, νότια και βόρεια πλευρά του οποίου αναπτύσσονται τα δωμάτια του μεγάρου (παρόμοια διάταξη παρατηρείται στα επισκοπικά μέγαρα της Αφροδισιάδας και της Μιλήτου). Η κεντρική είσοδος βρισκόταν μάλλον στη δυτική πλευρά και μπορούσε να εισέλθει κάποιος στο χώρο πιθανόν μέσω ενός στενού δρόμου, ο οποίος οδηγούσε στην εκκλησία. Τα νότια και τα δυτικά δωμάτια ήταν απλώς τοποθετημένα σε σειρά και ο Müller-Wiener θεωρεί ότι επρόκειτο για αποθήκες και αρχεία. Οι χώροι της βόρειας πλευράς φαίνονται πιο διαφοροποιημένοι: στα ανατολικά και στα δυτικά βρίσκονται δύο δωμάτια με ισχυρούς τοίχους που πιθανόν υποστήριζαν τοξοστοιχία, διαμόρφωση που θα δημιουργούσε μια στοά στα νότια της εκκλησίας. Μεταξύ των δύο δωματίων βρίσκεται μία ανοιχτή αίθουσα. Στη δυτική πλευρά της ανακαλύφθηκε μία κλίμακα, η οποία οδηγούσε στον όροφο, όπου θα βρίσκονταν τα δωμάτια της κυρίως κατοικίας του επισκόπου· ο χώρος αυτός επικοινωνούσε πιθανότατα με το νότιο κλίτος της εκκλησίας.¹ Δεν υπάρχουν στοιχεία που να μας διαφωτίζουν για το πώς επικοινωνούσε το επισκοπικό μέγαρο με τις θέρμες που βρίσκονται σε επαφή με την ανατολική πλευρά του.

Η έρευνα εντόπισε και μια μεταγενέστερη οικοδομική φάση στο βόρειο τμήμα του κτηρίου και σε τμήμα του περιστυλίου, η οποία δεν έχει χρονολογηθεί. Σε αυτή τη φάση διαμορφώθηκαν μικρότερα δωμάτια με διαφορετικό προσανατολισμό, τα οποία δεν ακολουθούν τη χάραξη του υπόλοιπου συγκροτήματος. Από τα θεμέλιά τους ξεχωρίζουν ένας τετράγωνος χώρος, που μπορεί να ταυτιστεί με δεξαμενή νερού, και ένας ορθογώνιος, που λειτουργούσε πιθανώς ως κατοικία του βοηθητικού προσωπικού ή ως στάβλος.²