1. Βιογραφικά στοιχεία - Δράση
Ο Σερτώριος καταγόταν από αριστοκρατική οικογένεια και γεννήθηκε στην πόλη Νούσσα στην περιοχή των Σαβίνων. Η ζωή και το έργο του έχουν άμεση σχέση με τη ρωμαϊκή επαρχία της Απώτερης Ισπανίας. Κατά τη διάρκεια του Ιταλικού ή Συμμαχικού πολέμου (91 - 88 π.Χ.), συμμάχησε με το Ρωμαίο στρατιωτικό - πολιτικό Λούκιο Κορήλιο Κίννα και πήρε μέρος στην επίθεση εναντίον της Ρώμης (87 π.Χ.). Ως ύπατος, ανέλαβε την επαρχία της Ισπανίας (83 π.Χ.), την οποία εγκατέλειψε όταν ο Σύλλας έστειλε δύο λεγεώνες εναντίον του. Κατέφυγε στη Μαυριτανία μαζί με 3.000 στρατιώτες και τότε φαίνεται να ήρθε σε επαφή με τους πειρατές της Κιλικίας που είχαν τα παράλια υπό τον έλεγχό τους.1 Επέστρεψε το 80 π.Χ. μετά από έκκληση των Ισπανών κατοίκων της Λουζιτάνιας.
Ο Σερτώριος θεωρούσε ότι ήταν ο νόμιμος κυβερνήτης της επαρχίας της Ισπανίας ο οποίος εκτοπίστηκε από την επανάσταση του Σύλλα. Στη Ρώμη, είχε πολλούς κρυφούς υποστηρικτές, όπως το Μάρκο Λέπιδο, που προσπάθησε να συνεργαστεί μαζί του ενάντια στο Σύλλα. Με την υποστήριξη των γηγενών κατοίκων της Ισπανίας και τη βοήθεια των αυτοεξόριστων Ιταλών της περιοχής, μπόρεσε να εκδιώξει τον ορισμένο από τη σύγκλητο κυβερνήτη της Απώτερης Ισπανίας, Μέτελλο (Quintus Metellus Pius). Με την τακτική του ανταρτοπόλεμου κατάφερε να έχει υπό την κυριαρχία του σχεδόν όλη την Ισπανία το 77 π.Χ.
Ως Ρωμαίος διοικητής, κατέβαλε προσπάθειες ώστε οι κάτοικοι της Ισπανίας να υιοθετήσουν το ρωμαϊκό τρόπο ζωής. Συμπεριφερόταν στους αρχηγούς των Ισπανικών φυλών όπως σε Ρωμαίους πατρικίους, ίδρυσε σχολεία στην πόλη Όσκα (Osca)2 για να μορφώσει τα παιδιά τους σύμφωνα με τα ρωμαϊκά πρότυπα και σύστησε μια σύγκλητο με 300 μέλη στην οποία συμμετείχαν και Ισπανοί.
Μετά την άφιξη του Πομπήιου (77/6 π.Χ.) και παρά τις επιτυχίες εναντίον του, ο συνεχής πόλεμος εναντίον του στρατού του Πομπήιου και του Μέτελλου (120.000 πεζικό, 6.000 ιππείς και 2.000 τοξότες) φάνηκε να εξουθενώνει το στρατό του Σερτώριου. Περίπου το 74 π.Χ., ήρθε σε διπλωματικές επαφές με το Μιθριδάτη ΣΤ', ο οποίος είχε ισχυρό ναυτικό και πληθώρα οικονομικών πόρων. Αν και ο Σερτώριος είχε ανάγκη την οικονομική βοήθεια του Μιθριδάτη, δε συμφώνησε να καταλάβει και να κρατήσει ο βασιλιάς τη ρωμαϊκή επαρχία της Ασίας. Του υποσχέθηκε όμως την Καππαδοκία και τη Βιθυνία σε αντάλλαγμα με 3.000 τάλαντα και 40 πλοία.3
Δολοφονήθηκε το 72 π.Χ. κατά τη διάρκεια εορταστικού δείπνου από το Μ. Περπήρνα (M.V. Perperna) και άλλους συνωμότες. Ο Περπήρνας ζήλευε τη θέση και τις ικανότητες του Σερτώριου και μετά τη δολοφονία, πήρε τον έλεγχο του στρατού και δοκίμασε να συνεχίσει τον πόλεμο, αλλά απέτυχε.
2. Αποτιμήσεις - Κρίσεις
Οι αρχαίοι ιστορικοί αναφέρουν την αποφασιστικότητα του, τα διοικητικά και στρατηγικά του προσόντα και την αφοσίωση του στον ισπανικό λαό. Κέρδισε την υποστήριξη των ντόπιων φυλών χάρη στη γενναιότητα, τη δικαιοσύνη και την ικανότητα του να εκμεταλλεύεται τις προλήψεις τους, μια και θεωρούσαν το εξημερωμένο άσπρο ελάφι του ως σημάδι θεϊκής προστασίας. Οι Ισπανοί οπαδοί του τον αποκαλούσαν «Νέο Αννίβα». Λόγω της δράσης του Σερτώριου, η Ισπανία ήταν πολιτικά διαφοροποιημένη από την κεντρική εξουσία της Ρώμης. Δέχτηκε όμως έντονες ρωμαϊκές επιρροές και η διακυβέρνησή του επηρέασε την ισπανική κοπή νομισμάτων. 4 Η συνεργασία του με τους πειρατές της Κιλικίας και το Μιθριδάτη ΣΤ' είχε θορυβήσει το ρωμαϊκό κράτος, γιατί έβλεπε τους σημαντικότερους εχθρούς του να ενώνονται εναντίον του.
1. Souza, P. de, Piracy in the Graeco-Roman World (Cambridge 1999), σελ. 132-134.
2. Στράβ. 3.4.10· Velleius 2.30.1.
4. Villaronga, L., Corpus Nummum Hispaniae Ante Augusti Aetatem, επιμ. Herrero, J.A. (Madrit 1994)· Crawford, H.M., Coinage and Money under the Roman Republic, Italy and the Mediterranean Economy (Berkeley - Los Angeles 1985), σελ. 209-14.