Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
z
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Αναζήτηση με το γράμμα ΑΑναζήτηση με το γράμμα ΒΑναζήτηση με το γράμμα ΓΑναζήτηση με το γράμμα ΔΑναζήτηση με το γράμμα ΕΑναζήτηση με το γράμμα ΖΑναζήτηση με το γράμμα ΗΑναζήτηση με το γράμμα ΘΑναζήτηση με το γράμμα ΙΑναζήτηση με το γράμμα ΚΑναζήτηση με το γράμμα ΛΑναζήτηση με το γράμμα ΜΑναζήτηση με το γράμμα ΝΑναζήτηση με το γράμμα ΞΑναζήτηση με το γράμμα ΟΑναζήτηση με το γράμμα ΠΑναζήτηση με το γράμμα ΡΑναζήτηση με το γράμμα ΣΑναζήτηση με το γράμμα ΤΑναζήτηση με το γράμμα ΥΑναζήτηση με το γράμμα ΦΑναζήτηση με το γράμμα ΧΑναζήτηση με το γράμμα ΨΑναζήτηση με το γράμμα Ω

Ναβαρζάνης

Συγγραφή : Παλαιοθόδωρος Δημήτρης (6/5/2002)

Για παραπομπή: Παλαιοθόδωρος Δημήτρης, «Ναβαρζάνης», 2002,
Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία
URL: <http://www.ehw.gr/l.aspx?id=5471>

Ναβαρζάνης (3/10/2008 v.1) Nabarzanes - προς ανάθεση 
 

1. Ο Ναβαρζάνης

Ο Ναβαρζάνης ήταν Πέρσης αξιωματούχος της Αχαιμενιδικής Αυτοκρατορίας. Κατείχε το αξίωμα του χιλιάρχου1 του Δαρείου Γ΄ (336-330 π.Χ.). Η πρώτη αναφορά στη δράση του τοποθετείται χρονικά λίγο πριν από τη μάχη της Ισσού (333 π.Χ.). Σύμφωνα με τον Κόιντο Κούρτιο, ένας Κρητικός μισθοφόρος παρέδωσε στο Σισίνη, Πέρση ευγενή στην αυλή του Αλεξάνδρου από τα χρόνια της ομηρίας του στην αυλή του Φιλίππου B΄, ένα γράμμα του Ναβαρζάνη που τον καλούσε να δολοφονήσει τον Αλέξανδρο. Ο Σισίνης τελικά αποκαλύφθηκε και θανατώθηκε.2

Αν και ο χιλίαρχος τυπικά ήταν επικεφαλής της σωματοφυλακής του βασιλιά, στη μάχη της Ισσού ο Ναβαρζάνης διοικούσε τη δεξιά πτέρυγα της περσικής παράταξης, επικεφαλής του ιππικού, με 30.000 άνδρες και πρόσθετη δύναμη 20.000 τοξοτών και 30.000 Ελλήνων μισθοφόρων. Επιτέθηκε πρώτος διασχίζοντας τον ποταμό Πίναρο. Καθοριστικής σημασίας για την ήττα των Περσών υπήρξε η αδυναμία του να διασπάσει το αριστερό κέρας της μακεδονικής παράταξης, όπου βρισκόταν μακεδονικό πεζικό ενισχυμένο από Θεσσαλούς ιππείς υπό τη γενική διοίκηση του Παρμενίωνα. Μετά την αποχώρηση του Δαρείου από το πεδίο της μάχης, ο Ναβαρζάνης οδήγησε τις περισσότερες ιππικές δυνάμεις σε υποχώρηση.3

Για το Ναβαρζάνη αντλούμε πληροφορίες ξανά σε πολύ πιο ύστερη φάση της ιστορίας της εκστρατείας του Αλεξάνδρου. Μετά τη φυγή του Δαρείου προς τα Εκβάτανα το 330 π.Χ., ο Ναβαρζάνης τον ακολούθησε επικεφαλής του ιππικού. Θεωρείται από τους βασικούς υπεύθυνους για την εκτέλεση του βασιλιά. Ο Κόιντος Κούρτιος τον περιγράφει με τα μελανότερα χρώματα ως προδότη και βασιλοκτόνο. Σε συνεργασία με το Βήσσο, όντας διοικητές του μεγαλύτερου μέρους των περσικών δυνάμεων που υπήρχαν ακόμη, και το Βαρσαέντη συνωμότησαν με σκοπό είτε να παραδώσουν ζωντανό το Δαρείο Γ΄ στον Αλέξανδρο και να κερδίσουν την εύνοιά του είτε να τον σκοτώσουν και να καταλάβουν αυτοί την εξουσία. Στο κρίσιμο συμβούλιο των Περσών στα Εκβάτανα, ο Ναβαρζάνης ήταν ο μόνος που διαφώνησε με την προτροπή του Δαρείου Γ΄ να πολεμήσουν μέχρι τέλους. Προσπάθησε να πείσει το βασιλιά ότι οι θεοί είναι εναντίον των Περσών και ότι θα πρέπει να παραδώσει τη βασιλεία και το δικαίωμα να παίρνει χρησμούς σε κάποιον άλλο, μέχρι την τελική νίκη. Πρότεινε λοιπόν να καταφύγουν στη Βακτρία και να δοθεί το αξίωμα του βασιλιά στο Βήσσο, σατράπη της περιοχής. Οργισμένος ο Δαρείος προσπάθησε να τον θανατώσει, όμως τον έσωσαν οι Βάκτριοι του Βήσσου.

Κατά την υποχώρηση του Δαρείου, ο Πάτρωνας, διοικητής των Ελλήνων μισθοφόρων, του αποκάλυψε τη συνωμοσία και του πρότεινε να εγκαταλείψει το περσικό στρατόπεδο με τη δύναμη των 4.000 Ελλήνων που του ήταν έμπιστοι. Ο βασιλιάς αρνήθηκε και λίγο αργότερα ο Βήσσος και ο Ναβαρζάνης τον συνέλαβαν. Φεύγοντας καταδιωγμένοι από τους άνδρες του Αλεξάνδρου, τον εκτέλεσαν. Κατόπιν ο Ναβαρζάνης κατέφυγε στην Υρκανία, την οποία και κατέλαβε.4

Τελικώς, παραδόθηκε στον Αλέξανδρο. Οι πηγές διαφέρουν ως προς το γεγονός: Σύμφωνα με τον Αρριανό, ο Ναβαρζάνης, μαζί με το σατράπη της Υρκανίας και της Παρθίας Φραταφέρνη, παραδόθηκε στον Αλέξανδρο πριν από την είσοδο του τελευταίου στην Υρκανία. Σύμφωνα με τον Κόιντο Κούρτιο, όμως, ο οποίος παρουσιάζει μια πιο εκτενή και πειστική ανάλυση, ο Ναβαρζάνης έστειλε στον Αλέξανδρο ένα γράμμα για να προετοιμάσει το έδαφος της παράδοσής του, όπου δικαιολογούσε την πράξη της θανάτωσης του Δαρείου Γ΄. Ο Αλέξανδρος διαβεβαίωσε το Ναβαρζάνη για την ασφάλειά του σε περίπτωση παράδοσης, κάτι όμως που δεν έγινε παρά μετά την εκστρατεία κατά των Μάρδων, όταν ο Αλέξανδρος κατέφθασε στην Υρκανία. Ο Ναβαρζάνης, ο οποίος είχε λάβει διαβεβαιώσεις για την ασφάλειά του, τον περίμενε εκεί για να παραδοθεί και να του δωρίσει τον ευνούχο Βαγώα, πρώην σύντροφο του βασιλιά Δαρείου. Χάρη στην επιρροή και τη μεσολάβηση του νεαρού ευνούχου, ο Αλέξανδρος χάρισε τη ζωή στο βασιλοκτόνο Ναβαρζάνη.5

2. Το τέλος του Ναβαρζάνη

Το τέλος του Ναβαρζάνη είναι άγνωστο. Ορισμένοι ταυτίζουν το Ναβαρζάνη με το Βραζάνη ή Βαρζάνη, σατράπη της Παρθίας ορισμένο από το Βήσσο, που αντιμετώπισε τον Αλέξανδρο το 329 π.Χ. Η άποψη αυτή όμως δε γίνεται αποδεκτή, διότι η μεταστροφή του Ναβαρζάνη μετά τη συγχώρεσή του από τον Αλέξανδρο θα προκαλούσε σίγουρα το σχολιασμό του Αρριανού, ενώ το αξίωμα του σατράπη της Παρθίας ήταν σίγουρα πολύ χαμηλό για τον πρώην χιλίαρχο και κύριο συνεργάτη του Βήσσου.6 Σύμφωνα με το Βυζαντινό λόγιο Ιωάννη Τζέτζη, ο Ναβαρζάνης σταυρώθηκε μαζί με το Βήσσο από τον Αλέξανδρο. Άλλοι μελετητές υποστήριξαν πειστικά ότι ο Ναβαρζάνης συγχωρέθηκε επειδή ήταν ο πρώτος από τους δολοφόνους του Δαρείου που παραδόθηκε, την ώρα που οι υπόλοιποι αντιστέκονταν ακόμη. Είναι πάντως βέβαιο ότι ο Αλέξανδρος δεν τον χρησιμοποίησε στη διοίκηση.7

1. Πρόκειται για το ανώτερο αξίωμα της Αχαιμενιδικής Αυτοκρατορίας, μετά του βασιλιά. Ο τίτλος (hazarapati στα παλαιά περσικά) υπονοεί τη διοίκηση επίλεκτων πεζοφόρων τμήματων σωματοφυλάκων του βασιλιά, των Μηλοφόρων ή Αθανάτων. Εκτός των στρατιωτικών, ο χιλίαρχος είχε και διοικητικά καθήκοντα ως ο υπ’ αριθμόν ένα αξιωματούχος της αυλής, ήταν υπεύθυνος για το πρωτόκολλο, τις ακροάσεις του βασιλιά και αναλάμβανε διπλωματικές αποστολές. Φυσικά, ασκούσε μεγάλη επιρροή στο βασιλιά.

2. Curtius 3.7.12. O Berve, H., Das Alexanderreich auf prosopographischer Grundlage II (München 1926), σελ. 268-269.

3. Curtius 3.9.1-3. Για περιγραφή της μάχης βλ. Curtius 3.11-3.12.5· Αρρ., Αν. 2.10.3.

4. Curtius 5.9.3-8· Αρρ., Αν. 3.21.1. Τη θανάτωση του Δαρείου από στασιαστές αναφέρουν και ο Τζέτζ., Χιλ. 3.89, 351-2 και ο Iulius Valerius, Res Gestae Alexandri Macedonis II.20.987-995, 21.1099-1109, 1116, όπου το όνομα του Ναβαρζάνη παραφράζεται σε «Αριοβαρζάνης».

5. Curtius 6.4.8-14· Αρρ., Αν., 3.23.4. O Tarn, W.W., Alexander the Great 2 (Cambridge 1948), σελ. 319-322, αρνείται την ιστορικότητα του επεισοδίου της παρέμβασης του Βαγώα. Την άποψη αυτή δεν τη συμμερίζεται ο Schachermeyer, F., Alexander der Grosse (Wien 1973), σελ. 308.

6. Για το Βραζάνη βλ. Αρρ., Αν. 4.7.1. Για την ταύτιση με το Ναβαρζάνη βλ. Heckel, W., “Some Speculations on the Prosopography of the Alexanderreich”, LCM 6 (1981), σελ. 66-69. Την αντίθετη άποψη υποστηρίζει ο Bosworth, Α.Β., A Historical Commentary on Arrian’s History of Alexander IΙ: Commentary on Books IV-V (Oxford 1995), σελ. 39.

7. Badian, E., “The Eunuch Bagoas”, CQ 8 (1958), σελ. 144-157.

     
 
 
 
 
 

Δελτίο λήμματος

 
press image to open photo library
 

>>>