1. Θέση *

Το μεσαιωνικό λιμάνι του Βασιλικού (σημερινή βουλγαρική ονομασία Василико) βρίσκεται στις νοτιοδυτικές ακτές του Ευξείνου Πόντου, σε ένα μικρό βραχώδες ακρωτήριο με απόκρημνες ακτές που μέχρι σήμερα είναι γνωστό ως Κάστρο (Кастро). Το όνομα του ακρωτηρίου προέρχεται από τα ελληνικά. Η μεσαιωνική τοποθεσία περιλαμβάνεται σήμερα στη σύγχρονη πόλη τού Τσάρεβο (Царево).

2. Ονομασία

Το όνομα του οικισμού προέρχεται επίσης από τα ελληνικά, από τη λέξη “βασιλικός” και υπό την έννοια του σχετιζόμενου με το βασιλικό θεσμό και όχι με το ομώνυμο αρωματικό φυτό. Χωρίς τεκμηρίωση παραμένει η θεωρία πως η περιοχή ήταν τόπος παραθερισμού για τους βυζαντινούς αυτοκράτορες.

3. Ιστορία και μνημεία

Δεν υπάρχουν πηγές για το χρόνο ίδρυσης του Βασιλικού. Πιθανότατα οι πρώτοι οικιστές ήρθαν κατά την εποχή του Ελληνικου Αποικισμού τον 6ο αιώνα π.Χ. Κάποια αρχαιολογικά ευρήματα, όπως το πλακίδιο με απεικόνιση του Θρακικού Ήρωος, του χθόνιου έφιππου θεού, ένας τάφος και άλλα ελάσσονα ευρήματα, δείχνουν πως στη θέση αυτή υπήρχε ήδη θρακικός οικισμός προγενέστερος του Ελληνικού Αποικισμού.

Παρότι δεν υπάρχουν γραπτές πηγές σχετικά με τον Βασιλικό πριν τον 16ο αιώνα, τα ερείπια του μεσαιωνικού κάστρου και τα τείχη του οικισμού αποδεικνύουν σαφώς πως ο οικισμός ήταν πολύ παλαιότερος.

Η περίοδος κατά την οποία ο πληθυσμός εκχριστιανίστηκε δεν είναι γνωστή. Πιθανότατα τούτο συνέβη κατά τον 3ο αιώνα μ.Χ., αν κρίνει κανείς από τις αντίστοιχες μαρτυρίες σχετικά με τους μεγαλύτερους γειτονικούς οικισμούς (Σωζόπολις, Αγαθόπολις). Στην περιοχή υπάρχουν ερείπια αχρονολόγητου καθολικού μονής που ήταν αφιερωμένο στον άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο.

Κατά τους Μέσους Χρόνους και για αρκετό διάστημα αργότερα ο πληθυσμός ασχολείτο κυρίως με την παραγωγή κάρβουνου από τα εκτεταμένα δάση στις πλαγιές του βουνού Στράντζα (Странджа, Strandža). Η αγροτική παραγωγή και η αλιεία ήταν περιορισμένες. Η εξαγωγή προοριζόταν για την Κωνσταντινούπολη. Σύμφωνα με κάποιες θεωρίες, στο κάστρο δρούσαν πειρατές που προσείλκυαν τα πλοία στην ακτή με σήματα φωτός.

Κατά την Ύστερη Αρχαιότητα και τους Μέσους Χρόνους το μικρό λιμάνι του Βασιλικού δεν έπαιζε παρά μικρό ρόλο στην οικονομική και πολιτική ζωή της ευρύτερης περιοχής. Τούτο φαίνεται από την απουσία σημαντικών δημοσίων ή ιδιωτικών αρχιτεκτονημάτων εκτός από αυτά που ήδη αναφέραμε. Ο Βασιλικός δεν περιλαμβάνεται στους πορτολάνους, τους λεπτομερείς ιταλικούς χάρτες ακτογραμμών, ούτε και στην ευρύτερη χαρτογραφία της εποχής μεταξύ του 13ου και 15ου αιώνα.

Κατά τις αρχές του 14ου αιώνα ο οικισμός περιήλθε υπό οθωμανική εξουσία. Τον 16ο αιώνα ένας νέος οικισμός ιδρύθηκε σε γειτονική χερσόνησο, σε απόσταση 3 χλμ. από το μεσαιωνικό Βασιλικό. Ο νέος οικισμός πήρε το ίδιο όνομα. Το 1934 η ονομασία μεταφράστηκε στα βουλγαρικά ως Τσάρεβο (Царево). Μεταξύ του 1950 και 1993 ο οικσμος ονομαζόταν επισήμως Μιτσούριν (Мичурин). Σήμερα η ονομασία Βασιλικός (Василико) διατηρείται για τον παλαιότερο μεσαιωνικό οικισμό, που έχει γίνει προάστιο της πόλης του Τσάρεβο.

Η πυρκαγιά του 1880 κατέστρεψε μεγάλο μέρος των χαρακτηριστικών ξύλινων κτηρίων της παλιάς πόλης, δηλ. του Βασιλικού. Το 1913 σημαντική μερίδα του ελληνικού πληθυσμού της πόλης κατέφυγαν ως πρόσφυγες στην Ελλάδα.

* η επιμέλεια αυτού του λήμματος δεν έχει ακόμη ολοκηρωθεί (σημ. του επιμ.)